Bank genów Kostrzyca

Bank genów - ośrodek, gdzie genotypy są przechowywane poza ich naturalnym środowiskiem. Przechowywany materiał biologiczny, umożliwia wyhodowanie i przywrócenie naturze roślin i zwierząt z zagrożonych taksonów.


Początków historii powstania Leśnego Banku Genów należy doszukiwać się w latach osiemdziesiątych ubiegłego stulecia, kiedy to lasy Gór Izerskich, Karkonoszy i Sudetów Wschodnich zostały dotknięte klęską ekologiczną. Wtedy to powstała idea utworzenia instytucji, która zajmowałaby się ochroną zagrożonych ekosystemów leśnych w Polsce. Wytyczne programowe zostały opracowane w 1992 roku przez przedstawicieli Dyrekcji Generalnej Lasów Państwowych i Instytutu Dendrologii Polskiej Akademii Nauk w Kórniku. Zostały również opracowane założenia techniczne, które musiał zaakceptować zespół ekspertów oraz przedstawiciel Banku Światowego. Jeszcze w tym samym roku ogłoszono projekt Leśnego Banku Genów. Postanowiono go zlokalizować w Kostrzycy.

Budowę tego obiektu rozpoczęto w marcu 1994 roku, natomiast uroczyste otwarcie miało miejsce 13 grudnia 1995 roku. W akcie erekcyjnym czytamy:
Leśny Bank Genów został powołany głównie dla stworzenia technicznych warunków czynnej ochrony bioróżnorodności w trybie długookresowego przechowywania zasobów genowych najcenniejszych obiektów drzew, krzewów i roślin dna lasu. Ma to umożliwić przywrócenie ich środowisku w momencie, kiedy zagrożenia powodowane przez zanieczyszczenia środowiska zostaną już unieszkodliwione na tyle, że będzie można podjąć próby przywrócenia tych gatunków środowisku.

Leśny Bank Genów zajmuje się również działalnością ekoedukacyjną. Przede wszystkim są to szkolenia i doradztwo dla nadleśnictw, głównie z zakresu leśnej genetyki stosowanej, selekcji, nasiennictwa i nowoczesnego szkółkarstwa leśnego. Szkolenia przeprowadzane są z reguły w formie prelekcji, odczytów i kursów. W 1998 roku w LBG uruchomiono również w ramach Akademii Rolniczej w Krakowie Studium Podyplomowe z zakresu genetyki leśnej. Przeznaczone ono jest dla kadry inżynieryjnej nadleśnictw, regionalnych dyrekcji LP, Parków Narodowych, dla pracowników nadzorujących gospodarkę leśną w urzędach wojewódzkich i gminach oraz dla kadry nauczycielskiej techników leśnych i innych szkół o profilu ekologicznym.

Program edukacyjny Banku Genów adresowany jest również do młodzieży szkolnej i akademickiej. Specjalnie w tym celu została utworzona ścieżka edukacji leśnej. Umieszczone na niej tablice mają umożliwić zapoznanie się z głównymi elementami wiedzy o lesie i leśnictwie oraz udziale Polski w ochronie różnorodności biologicznej i promowania zasad zrównoważonego rozwoju.

W Leśnym Banku Genów szczególną uwagę poświęca się jodle. Jest to gatunek niezwykle delikatny, rozpowszechniony w Sudetach. Właśnie stąd wziął się pomysł stworzenia arboretum, w którym byłyby zgromadzone różne gatunki jodły. Przedsięwzięcie to jest realizowane od 1998 roku. Planowane jest również zgromadzenie w jednym miejscu gatunków nagonasiennych.

Leśny Bank Genów jest jednostką wyjątkową w skali Lasów Państwowych. Nie ma drugiej takiej jednostki, więc stosowane tutaj rozwiązania siłą rzeczy muszą być oryginalne i unikatowe. Na terenie Banku Genów funkcjonuje wyłuszczarnia nasion oraz szkółka kontenerowa. W wyłuszczarni szyszki odsiewane są najpierw na separatorze, a potem poddawane są całemu cyklowi wyłuszczania nasion. Są one później przechowywane w tutejszej przechowalni. Nasiona są również poddawane ocenie, co pozwala na zapewnienie jak najlepszego materiału do produkcji sadzonek.